Geloven is een weg gaan

Geloven is een weg gaan, soms een hobbelig pad, soms ein Holzweg, een bospaadje dat eindigt in een open ruimte. Een weg met een bestemming of een altijd maar verder verwijzende tocht?

Twee volgelingen van Jezus stapten van Jeruzalem naar Emmaüs, schrijft Lucas. Het was niet zomaar een wandelroute maar een spirituele tocht. Moeizaam, op lemen voeten want de ontgoocheling is groot. Hun idool is niet zomaar weg, maar onderging de grootste vernedering alsof hij een misdadiger was. Ze stellen zich de vragen die bij zoveel mensen leven: waarom gebeuren deze dingen? Hoe te begrijpen dat mensen zo wreed voor elkaar kunnen zijn? Welke zin heeft het leven als men reeds met het groene hout zo omgaat? Welke weg moeten we gaan? Het zijn vragen die zowel gelovigen als ongelovigen kwellen. Ik noem het ‘de basis van de natuurlijke religiositeit’, de eerste heuvel van een hobbelige weg.

Pasen: Het feest van leven dat sterker is dan de dood          

Gekruisigd… Jezus is voltooid verleden tijd. En daarmee is ook een kruis gezet over zijn prediking, zijn zending, zijn levenswerk. Een kruis ook over het geloof, de hoop en de verwachtingen van de leerlingen. Beduusd zitten ze bijeen ergens in een veel te kleine ruimte. Na de turbulente gebeurtenissen van de afgelopen dagen is de storm gaan liggen. Het is windstil. Het zal lang - wellicht voorgoed - windstil blijven rond de leerlingen. Leerlingen van wie... als er geen Meester meer is?

Dagen, weken of was het maanden later… Daar staan ze opnieuw. Onherkenbaar veranderd. Vastberaden, bezield door heilig vuur. Maar wat ze verkondigen tart alle logica: "Jezus van Nazareth, de Gekruisigde… Hij leeft!" Met die onthutsende boodschap trekken ze rond. Een boodschap die haar waarde niet ontleent aan bewijzen maar enkel en alleen aan de onstuitbare overtuigingskracht van hun manier van optreden.

“Wordt mijn mede-navolgers”

Op Palmzondag beluisteren we eerst het verhaal over de intocht in Jeruzalem en daarna het lijdensverhaal. Het contrast tussen deze twee verhalen kan moeilijk groter zijn: enerzijds blijdschap, anderzijds verraad, lijden en dood. Tussen deze twee evangelielezingen wordt de Christushymne uit de brief van Paulus aan de Filippenzen gelezen. Paulus heeft waarschijnlijk een bestaande hymne – misschien met eigen aanpassingen – opgenomen in zijn brief. Als Paulus een hymne inlaste had hij daarmee een bedoeling die pas duidelijk wordt in het geheel van de brief; laten we hiernaar op zoek gaan. Paulus had een goede relatie met de christenen in Filippi en kreeg van hen financiële ondersteuning. De toon van de brief is warm en hartelijk en Paulus spreekt herhaaldelijk over zijn vreugde en spoort de Filippenzen tot vreugde aan: “Wees dus ook vol vreugde, samen met mij.” (Fil 2, 18, steeds NBV21).

Het rommelt al enkele hoofdstukken in het evangelie van Johannes. De Joden zijn er op uit om Jezus te doden, ook wie vrijuit over Hem spreekt, vreest represailles. De spanning is te snijden.

Na een eerdere genezing van een man die al achtendertig jaar lam was, geneest Jezus opnieuw een langdurig zieke -blind van bij de geboorte- Hij doet dat weer op sabbat en opnieuw met duidelijke afwijzing van de band tussen ziekte en zonde. Evangelist Johannes wrijft het er nog eens goed in: het wettisch optreden van de Farizeeën staat lijnrecht tegenover Jezus’ bevrijdend optreden.

Op het eerste zicht vertelt Johannes een wonderverhaal volgens het gekend literair stramien in de eerdere evangeliën. Maar schijn bedriegt.

Er is een personage in het evangelie van Johannes dat eigenlijk onze broer is. Hij is de ‘ware tweeling’ van ons allemaal, in die zin dat hij een beetje te laat komt... Niet omdat wij stiptheidsproblemen hebben, maar omdat hij —net als wij allemaal— te laat is voor de gebeurtenis die alle gebeurtenissen overtreft !  Hij komt toe na het nieuws over de verrijzenis...

In het evangelie van Johannes verschijnt de Verrezene en zendt hij tegelijkertijd de Geest! En toch... er ontbreekt er één: Thomas  —ook Didymus geheten, wat tweeling betekent— en met hem alle volgende generaties christenen. Hij is inderdaad onze tweelingbroer, het beeld van hen die bewijzen zoeken, redenen om te geloven...

Net als Thomas willen wij graag zien, weten, begrijpen... zelfs aanraken. Dit is een van de meest menselijke verlangens, vooral in een tijd waarin voor veel mensen afstand moeilijk te bewaren en nabijheid moeilijk te ervaren is. Hebben wij soms niet het gevoel dat we bestaan als we elkaar aanraken, als we een geliefde in onze armen nemen? Hebben wij soms niet het gevoel te geloven in onszelf of in de ander, en verzekerd te zijn wanneer lichamelijk contact een plaats krijgt?

Een opiniepeiling leert dat vooral jongeren ongerust zijn over de toekomst van deze wereld: als de wereld kapotgaat door een immens ecologisch probleem, waarom dan nog studeren, waarom je dan nog voorbereiden op het leven?

Als christenen hebben we een enorme hoop: Pasen! Voor vele mensen, ook christenen, behoort de verrijzenis tot het algemeen betwijfeld christelijk geloof. Niemand was erbij, niemand heeft het gezien. Ook vooraanstaande christelijke auteurs schrijven dat de verrijzenis geen goedkope oplossing is voor wat we zelf niet kunnen of willen doen. We moeten het lijden van mensen ernstig nemen. Maar de hoop?

Ik geloof dat je tegelijkertijd pessimistisch kunt zijn en christelijke hoop hebben. Pessimisme of optimisme zijn in feite psychologische ingesteldheden, bepaalde gevoeligheden. En als je naar deze wereld kijkt, kan je je de vraag stellen of de belangrijkste tendensen allemaal wel zo positief zijn. Pessimisme kan natuurlijk ook een houding zijn waarin je jezelf innestelt. Je geeft jezelf de toestemming om het allemaal een beetje te laten hangen.

Opwekking ten leven als aanbod en opdracht

Het evangelieverhaal van vandaag staat bekend als “de opwekking van Lazarus”.

Doorheen het verhaal loopt echter een hele reeks van “opwekkingen” die vanuit eenzelfde grond ontstaan. Niet toevallig zit dit verhaal gevat tussen een klein zinnetje bij het begin (hfdst 10,42) en hetzelfde zinnetje op het einde (hfdst 11,45) De zin luidt: “Veel joden kwamen tot geloof in hem.” Dat “komen tot geloof in hem” slaat op meerdere personages en groepen in het verhaal.

Er zijn vooreerst de leerlingen die Jezus wel volgen maar daarbij ook hun grenzen aangeven. Als Jezus beslist om zijn dode vriend Lazarus op te zoeken, rijst er protest. Betanië waar Lazarus woont, ligt op een boogscheut van Jeruzalem, de plek waar de farizeëen Jezus – en misschien ook zijn volgelingen - willen liquideren: veel te gevaarlijk!  Pas na gesprek met hen, afgerond met “Nu kunnen jullie tot geloof komen” worden de leerlingen opgewekt uit hun angst en besluiten ze bij monde van Thomas heldhaftig Jezus te volgen “om met hem te sterven.”

Dat is een lang evangelie. Het handelt over “zien”. Iemand die blind is wordt bij Jezus gebracht. We zijn getuige van een vreemde manier van doen. Jezus strijkt de blinde man slijk in de ogen. Wellicht niet de meest hygiënisch verantwoorde manier om een blinde te behandelen. Er moet dus een diepere betekenis schuil gaan achter deze bizarre handeling. Het doet inderdaad denken aan het scheppingsverhaal in de bijbel waar we lezen dat God een mens boetseerde van aarde en er een levensadem in blies. Bij een stervende gaat de levensadem weg en krijgt hij een droge mond. Daarom beschouwde men in Jezus’ tijd het speeksel als gecondenseerde levensadem. Het gebaar van Jezus die slijk maakt van aarde en gecondenseerde levensadem wijst op een nieuwe schepping. De blindgeborene is van nature blind. En zie, hij wordt herschapen. Van blind wordt hij niet alleen ziende, maar helderziende. Hij kende Jezus niet. Het is maar wanneer Jezus zijn identiteit kenbaar maakt dat hij van verbijstering op de grond valt in diep respect en dankbaarheid.