Moraal en morele regels

Jezus geeft onderricht op het voorplein van de tempel. Het volk zit en staat rond Hem. Enkele schriftge­leerden en Fari­zeeën breken de kring open, duwen een vrouw in het midden. De kring sluit zich opnieuw. Wat volgt is een scène met drie personages: de vrouw, Jezus, en de gesloten kring daarrond.

*De vrouw staat centraal. Centraal te schande gezet. Doodsbang is ze, want er hangt haar een  terdoodveroordeling door steni­ging boven het hoofd, wegens echtbreuk.

Zij staat daar. Alleen. Niemand die haar zegt dat hij nog van haar houdt; niemand die haar zegt dat hij haar haat; niemand die haar eens flink de waarheid zegt. Als iemand haar had toegesproken - hoe dan ook - zou ze tenminste nog het gevoel gehad hebben dat ze leefde. Maar zelfs dat is haar niet gegund. Ze is al ‘dood’ verklaard. Ze is nog slechts relevant als 'middel' om Jezus in verlegenheid te brengen.

Ex 3, 1-8a. 13-15

De lezing van deze week gaat over de ontdekking van wat mensen te doen staat: in hun persoonlijk leven én in de samenleving.   En hoe daarin de naam van God ontdekt kan worden. 

Het verhaal over de nieuwe naam van God staat in het bijbelboek Exodus dat ook wel ‘het boek van de namen’ wordt genoemd.  We horen de namen van twee vroedvrouwen, Sifra en Pua, die kinderen in leven proberen te houden, dwars tegen de moordbevelen in van de dictator-zonder-naam.   Wij horen de naam van Mirjam, die samen met haar moeder kleine Mozes beschermt.  

“Groeien in geloof: een proces van uitgenodigd worden en ontvangen” – Lucas, 9,28-36

In het evangelie van vandaag horen we hoe de leerlingen een hevige spirituele ervaring beleven die hun geloofsgroei weerspiegelt.   Of die ervaring zo spectaculair was als Lucas vertelt, is ondergeschikt aan de vraag wat er met de leerlingen eigenlijk gebeurde.  Het lijkt erop dat  het verhaal op de berg eerder een verdichtingsmoment is van de geloofsgroei van de leerlingen die zich gaandeweg heeft voltrokken.  Het is alsof Lucas in één weidse beweging verschillende momenten en ervaringen samenbalt die zich verspreid en herhaald in hun leven hebben voorgedaan.  Laten we dat verdichtingsmoment toch even wat uiteenrafelen in de hoop er de grondstroom in te onderkennen.

Sommigen herinneren zich nog wel de manier waarop wij als kinderen de belangrijkste gebeden en ook de inhoud van het geloof van buiten leerden, op school. Ik heb dat in elk geval nog meegemaakt. Ik kan tot op vandaag bijvoorbeeld de tien geboden zomaar opzeggen, want mijn kinderlijk geheugen werd indertijd getraind door een vast spreekritme en door de rijmwoorden bij elk gebod. Het ritme en de rijmpjes waren, om het met een moeilijk woord te zeggen, het mnemotechnische middel: “Bovenal bemin één God, zweer niet ijdel, vloek noch spot, enz.” Ik herinner me dat ik het grootste plezier had in het opdreunen van het zogenaamde zevende en achtste gebod: “Vlucht het stelen en bedriegen, ook den achterklap en ’t liegen”. Den achterklap, wat een sterk woord. Wij gebruiken het tot op vandaag. ‘Achter iemand zijne rug klappen’, in goed Nederlands: lichtvaardig over iemand kletsen of, erger, kwaadspreken als hij of zij er niet bij is. Kortom, lasterpraat. Die wordt hier in verband gebracht met stelen, bedriegen en liegen. Omdat achterklap bedrieglijk en leugenachtig is, steelt ze de goede naam van iemand. Dan wordt die persoon herleid tot de laster die over hem of haar wordt uitgegoten. Op de een of andere manier worden we allemaal wel eens geconfronteerd met die pijnlijke ervaring. Hetzij als slachtoffer, als we ontdekken dat er over ons geroddeld wordt. Hetzij als degene die geroddeld heeft maar ontmaskerd wordt door het slachtoffer of door anderen. In de beide gevallen wordt achterklap aangevoeld als laag-bij-de-gronds. Ja, woorden kunnen iemand levensgevaarlijk kwetsen.

Jezus moet een uitstekend verteller geweest zijn die de kracht van verhalen inzette om mensen te bewegen naar een samenleving waar het voor allen goed om leven is. De evangelisten op hun beurt zijn onmiskenbaar goede vertellers, getuige de passage uit Lucas die we vandaag beluisteren.

We nemen de tussenliggende verzen -die we vandaag niet lezen- mee in deze overweging. Die context is nl. interessant voor een goed verstaan van het overbekende verhaal van de Verloren Zoon.

In de loop der jaren zijn er woorden die hun betekenis verliezen, die niet meer aanvaard worden door de goegemeente; woorden, die zelfs onverdraaglijk worden in de overheersende cultuur. Dit is ongetwijfeld zo voor de zin die we zonet in de lezing van sint Paulus gehoord hebben: “de kracht die Hem ook in staat stelt alles aan zich te onderwerpen”. Wat een verschrikking, zullen sommigen bij zichzelf zeggen, durven te blijven geloven in een almachtige God, een overheersende God, een God die alles verplettert wat hem verstoort, een God die maar weinig plaats laat aan de mens om zijn aardse weg te vervolgen, aangezien die mens aan de genade van de goddelijke willekeur is overgeleverd... Dit zou inderdaad een zekere perceptie van God kunnen zijn.

De Veertigdagentijd is een jaarlijks weerkerend nieuw begin, een periode om ons te bezinnen op wat essentieel is in ons leven, wat we willen of juist niet, wat we bereid zijn om op te geven, waar we plaats kunnen maken voor iets nieuws. Veertig dagen leeg worden om de genade van Pasen te ontvangen, om daar liefst vijftig dagen van te leven. Wat we moeten loslaten is minder dan we zullen krijgen.

De woestijn als symbool voor de veertigdaagse vasten is één van de thema’s die de Bijbel en de kerk ons aanreiken en die kunnen helpen in onze bezinning. Alvorens aan zijn publieke leven te beginnen, na zijn doop in de Jordaan en vervuld van de Heilige Geest, trekt Jezus de woestijn in.

Van Totem tot verrezen Heer
Johan Leman, o.p.
Uit een beschrijving van het boek: “Onder deze titel schreef Johan Leman een boek waarin hij nadenkt over het ontstaan van het christendom vanuit een historisch-antropologisch perspectief. Dat doet hij door de Bijbel aan een kritisch-exegetisch en archeologisch onderzoek te onderwerpen en dat onderzoek te toetsen op de door exegese gereconstrueerde ideeëngeschiedenis. Johan Leman komt tot de vaststelling dat de evolutie naar een verrijzenisgeloof in een monotheïstische godsdienst als het christendom niet over een nacht ijs ging. Daarbij stoot hij op gelijkenissen met en vervlechting tussen de joods-christelijke traditie, zoroastrisme, hellenisme, rabbinisme, islam en de verlichting……”

Programma: