Je zal het maar meemaken. Je organiseert een groot feest waarvoor je geld noch moeite spaart en de genodigden dagen niet op. Je stuurt twee keer een uitnodiging en zonder enige verklaring wordt die compleet genegeerd. Als afwijzing en miskenning kan dat tellen. Je mag het niet gedroomd hebben dat je zoiets voorhebt. Een nachtmerrie.

Tot daar is het niet moeilijk om ons in te leven in deze parabel uit het evangelie van vandaag.

Wat volgt slaat echter om in pure horror. De gezanten die de uitnodiging brengen aan de genodigden worden mishandeld en vermoord. Als woedende reactie beveelt de koning de moordenaars te doden en de stad in brand te steken.

Het begint met het plannen van een feest en het eindigt met extreem geweld.

Het zijn dreigende woorden die we te horen krijgen. Zowel bij de profeet Jesaja als bij Matteus. Ze hebben het over een wijngaard. In de bijbel heeft de wijngaard een uitgesproken symbolische betekenis. De wijngaard is de plaats waar geliefden elkaar vinden, het is de plek waar mensen in vreugde  en warmte samen zijn.

Het zijn uitdagende woorden die we te horen krijgen. Dreigende woorden. Het geldt zowel voor het lied van Jesaja als het verhaal van Matteus. Het beeld dat ze ophangen is duidelijk. Mensen zijn vooral op eigen belang bedacht. Zin voor verantwoordelijkheid kennen ze niet. Er mogen dan eeuwen verlopen zijn tussen het optreden van Jesaja en Jezus, er is niets veranderd. Ook later niet. Mensen hebben niets bijgeleerd. Zo gaat het de hele geschiedenis door.

Het valt op dat beide teksten een nogal wraakzuchtige toon laten horen. Jesaja dreigt er mee de wijngaard gewoon te laten verkommeren. De heer van de wijngaard zal daar zelfs een handje aan toesteken. Het gedrag van de inwoners van Juda en Jeruzalem is niet te verdragen. In hun arrogante zelfgenoegzaamheid leggen ze de basiswaarden van hun traditie naast zich neer. Huisjesmelkers gaan ongebreideld hun gang, bedelaars en vluchtelingen worden als het vuil van de straat aan hun lot overgelaten. De verontwaardiging van de wijngaardenier is geen willekeur. Uiteindelijk wil hij dat het volk tot inkeer komt. Dat gebeurt uiteraard niet met een vingerknip en ook niet met vrome intentieverklaringen. Straks wordt de tempel van Jeruzalem in puin gelegd en de elite gedeporteerd naar Babylonië. Ommekeer onderstelt loutering. Dat leren ze in hun ballingschap. Weg van hun tempel en thuis leren ze opnieuw wat belangrijk is in het leven. Gerechtigheid en barmhartigheid zijn de sleutelwoorden.

Wat is het altijd weer een wonder om in oude teksten zaken te lezen die zo van toepassing zijn in onze tijd. Het is 2500 jaar geleden, net als nu, een turbulente tijd met oorlog en alle bijhorende onzekerheid. Mensen behandelen hun medemens steeds slechter. Het is ieder voor zich. Hele groepen mensen worden weggevoerd. Anderen komen terug. Het veroorzaakt vele spanningen. Zij die terugkomen, worden scheef bekeken. Dat hun ouders werden weggevoerd, was vast en zeker een straf voor wat ze misdeden. Er kan geen andere verklaring zijn en het leidt tot een soort spreekwoord:” Als de ouders onrijpe vruchten eten, krijgen de kinderen stompe tanden.”
De profeet Ezechiël reageert hier fel tegen. Hij laat daarbij God aan het woord: “ een zoon hoeft niet te boeten voor de zonden van zijn vader en een vader hoeft niet te boeten voor de zonden van zijn zoon.”

Zo zullen de laatsten de eersten en de eersten de laatsten zijn. Vandaag komen we samen in de symbolische schaduw van een vruchtbare wijngaard, waar een genadige landeigenaar ons diepgaande lessen geeft over Gods koninkrijk en Zijn grenzeloze genade. Maar telkens als ik over deze gelijkenis nadenk, merk ik dat ik me zorgen maak over de vermeende oneerlijkheid van de acties van de landeigenaar. Ik vermoed dat velen van jullie dit gevoel delen. Laten we ons, ondanks onze mogelijke teleurstelling, verdiepen in de symboliek van de "arbeiders in de wijngaard" en proberen doorheen de levendige beeldspraak de diepe belichaming van Gods grenzeloze vrijgevigheid te begrijpen.

Met een groepje kinderen zo tussen 10 en 12 jaar had ik een boeiend gesprek naar aanleiding van de parabel over de gulle eigenaar en de aangeworven dagloners. Mijn eerste vragen waren vrij onschuldig: ik vroeg hen of het rechtvaardig is dat de ene papa of mama meer verdient dan de andere? En als ze niet gaan werken omdat ze ziek zijn of depressief moeten ze dan ook hun loon ontvangen? De antwoorden waren nogal verschillend maar toch kon men ermee leven dat er verschillen zijn, want sommige jobs zijn zwaarder of soms gevaarlijker. Een meisje maakte de bedenking dat wel iedereen genoeg moet krijgen om te leven, een verrassend mooie gedachte op die leeftijd. Daarna stelde ik een dwingender vraag: stel dat je voor je mama een klusje hebt opgeknapt en ze je daarvoor een ijsje geeft, maar daar komt je broertje binnen van de voetbal en ook hij krijgt zomaar een ijsje: vind je dat rechtvaardig? Bijna iedereen vond het onrechtvaardig, want die broer had het niet verdiend. Toen moest ik hen confronteren met de parabel waarin wordt verteld dat aan het einde van de dag de eigenaar aan alle dagloners eenzelfde loon gaf. Dat dankzij die gulheid ook de gezinnen van wie het laatst was aangeworven konden overleven, vond men heel terecht, maar het gevoel bleef er. Helaas, niet alleen kinderen kijken en vergelijken, ook volwassenen doen zo. De parabel verwijst terecht naar die fantastische tekst in het boek Deuteronomium:

Buitenstaanders vinden ‘vergeven’ het meest wereldvreemde én meest typische kenmerk van christenen. Ervaren we dat zelf ook zo?

We beluisterden een gekende maar ook vreemde evangeliepassage: Petrus polst hoeveel keer hij moet vergeven. Hij stelt ‘zeven keer’ voor, maar Jezus corrigeert: 70x7. Mattheüs vertelt zijn joods publiek vervolgens een parabel over geldschulden in buitensporige proporties.

Petrus doet niet zomaar een voorstel, in de Hebreeuwse bijbel die zijn toehoorders goed kennen is 7 een belangrijk getal. Mogelijk borduurt de evangelist daarop verder:

- Op de 7de dag  van de scheppingsweek rust JHWH. Israël moet die sabbat onderhouden.

- Elk 7de jaar is sabbatjaar. Dan moet men o.a. de grond laten rusten.

- Na 7 keer sabbatjaar, 7x7 - 49 jaar dus- komt een jubeljaar met schuldkwijtschelding.

- Jezus verscherpt dit Thora-gegeven: niet 7, niet 7x7 maar 70x7…

De broederlijke vermaning

Wij wisten het al: Jezus was een goede psycholoog, een mensenkenner.
Hij kende de menselijke beperkingen.
“Als je broeder of zuster je iets misdaan heeft …” ja, ook zulke dingen voorzag Hij.
Hij was realist genoeg om te voorzien dat zelf in de meest hechte gemeenschap problemen kunnen rijzen.  Daarom schetst Hij een draaiboek,  een methodiek te gebruiken bij een conflict.  Als je het goed bekijkt,  ga je vaststellen dat de aanpak geldt voor alle gemeenschappen: zowel in familieverband als op het werk, in een vereniging, in de kerk.
“Als je broeder je iets misdaan heeft …” Ja, wat dan ?